خوانش تفسیری اخلاق محسنی به مثابه اندرزنامه سیاسی عصر تیموری

بررسی و تفسیر اندرزنامه های سیاسی، با توجه به بستر تاریخی آنها، مطالعه ای میان رشته ای را ضروری می سازد. در چارچوب در هم تنیدگی اندیشه سیاسی و تاریخ، اندرزنامه سیاسی به عنوان قوی ترین جریان اندیشه سیاسی در تاریخ ایران، معمولا منبع خوبی برای نسبت سنجی اخلاق و سیاست در دوره های مختلف تاریخی بوده است. در این میان، اخلاق محسنی که در عصر حکومت ترکی _ مغولی تیموریان، یا به عبارتی دوره غلبه شمشیر بر خردورزی، توسط واعظ کاشفی از مقربین دربار سلطان حسین بایقرا  نگاشته شد، اندرزنامه ای سیاسی است که سیاست و قدرت را با اخلاق پیوند می زند. در واقع، در دوره ای که عمل حاکمان، شرایطی بحرانی را ایجاد کرده، کاشفی با شخصیت متساهل و اندیشه گر در سنت فکری ایرانی، سیاستی اخلاقی را توصیه می کند و مشروعیت و دوام حکومت را به اصول اخلاقی منوط می داند. بر این اساس، آداب ملک داری با رعایت اصولی از جمله عدالتو دینداری تعریف می شود. در اخلاق محسنی، این اصول، علاوه بر اینکه اخلاق پایه هستند و توضیحات پیچیده ندارند، توسط افراد مختلف با دیدگاه ها و مذاهب مختلف، در اعصار و مکان های متفاوت تأیید می شوند و از اخلاقی مشترک حکایت دارند که نیاز زمانه کاشفی به آبادانی و عدالت را به دور از تعصبات قومی _ مذهبی پاسخ می دهد.